رسانه های آزاد، مشعل دموکراسی نوپای افغانستان

 رسانه های آزاد و آزادی بیان در افغانستان پدیده یی است جدید، اما بالنده و پیشگام که بعد از سقوط رژیم طالبانی در کشور ظهور نمود. در دوره تسلط طالبان ۱۹۹۶ الی ۲۰۰۱، نه تنها هیچ رسانه یی آزاد در کشور وجود نداشت بلکه خبرنگاری ازاد، دسترسی به انترنت، و  رادیو های مستقل نیز ممنوع بوده و هرنوع فعالیت در این راستا جرم پنداشته میشد.  تلویزیون غیر قانونی گردید. تصویر برداری هر موجود زنده گناه پنداشته میشد و گفتگو و مصاحبه آزاد نیز با قید شلاق و زندان ممنوع اعلان شده بود. خلاصه افغانستان کشوری بود بدون صدا وبدون سیما.

بعد از چنین شرایطی در سال ۲۰۰۱ و سقوط رژیم طالبانی، برای اولین بار رسانه های آزاد در افغانستان پا گرفت و به سرعت باورنکردنی گسترش یافت. امروزبه اساس آمار دفتر نی بیش از ۱۴۰۰ رسانه آزاد در کشور وجود دارد.  بیش از ۷۵ شبکه تلویزیونی، ۲۰۰ ایستگاه رادیویی، و بیش از ۱۲۰۰ نشریه چاپی در سراسر کشور مستقلانه فعالیت دارند. این در حالیست که در سال ۲۰۰۱، تنها آزادی نسبی خبرنگاری در وجود خبرنگاران و رسانه های خارجی تمثیل مییافت. اما امروز بیش از ۱۲۰۰۰ مرد و زن در رسانه های آزاد افغانستان فعالیت داشته و مشغول خبررسانی، اگاهی دهی، بررسی اوضاع و نظارت بر کارکرد های دولت اند. بیش از دو هزار محصل در بخش های مختلف خبرنگاری و ژورنالیزم در سراسر کشور مشغول آموزش میباشند که آینده رسانه های کشور و دموکراسی نوپای آن را بیشتر تحکیم خواهند نمود.

گرچه این آمار نمایانگر رشد خارق العاده کمی رسانه ها در کشوراند، اما تاثیرات شگرف موجودیت رسانه های آزاد را بیشتر در تاثیرات عمیق اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن میتوان دید. موجودیت رسانه های آزاد در افغانستان نقطه عطف است در روند رشد دموکراسی نوپای ما، در نهادینه شدن ارزش های حقوق بشری و مخصوصا در مبارزه با پدیده سرطانی فساد در کشور.  ضمناً، رسانه های آزاد، برای اولین بار زمینه رفع خلای اطلاعاتی و ارتباطی میان مرکز و پیرامون، میان کابل و ولایات، و میان مردمان و گروه های مختتلف افغانی را به شکل مدنی و دموکراتیک آن فراهم کرده  و زمینه پیوند، گفتگو و گفتمان را میان بخش های گوناگون کشور و قشر های مختلف اجتماعی و سیاسی افغانستان فراهم ساخته است. رسانه های آزاد برای بزرگترین و پویا ترین قشر جامعه ما، یعنی نسل جوان افغان، فرصت تبادل نظر، بسیج، و دادخواهی برای حقوق مدنی ایشان را فراهم نموده است. همچنان، رسانه های آزاد اصل تنوع را در کشور مفهوم بخشیده و  فرصت اظهار فکری و وجودی و هویتی نسل جوان و زمینه اشتراک در روند های دموکراتیک رابرای ایشان مهیا ساخته است. امروز بسیاری از افغان ها آزادانه میتوانند خود را، هویت خود را و افکار خود را  و نگرانی های خود را در فضای رو به گسترش رسانه  ها انعکاس دهند. این پیشرفت ها که تا چند سال قبل رویایی بیش نبود، امروز برای همگان واقعیتی است غیر قابل انکار.

حق آزادی بیان در قانون اساسی افغانستان تضمین شده است. دولت وحدت ملی افغانستان با درنظر داشت این اصل، همیشه بر شفافیت، آزادی و تحمل پذیری تاکید داشته و با حمایت متداوم معنوی و ایجاد چهارچوب های قانونی از رشد رسانه های آزاد حمایت کرده است. در نخستین هفته های ایجاد حکومت وحدت ملی، رئیس جمهور محمد اشرف غنی قانون دسترسی به اطلاعات را توشیح نمود.  ضمناً حکومت وحدت ملی مقرره طرز تاسیس و فعالیت رسانه های همگانی خصوصی را تصویب نموده و وزارت اطلاعات و فرهنگ فعلا آنرا اجرا مینماید. همچنان، تمامی سنخنگویان دوایر دولتی موظف شدند تا هفته چهار روز به شکل مستقیم از طریق رسانه های همگانی کشور و نشر اعلامیه های مطبوعاتی مردم را در جریان کارهای دولتی قرار بدهند. در ماه دلو سال 1394، رییس جمهور محمد اشرف غنی طی فرمانی تمامی مسئولین دولتی را موظف ساخت تا فعالانه با خبرنگاران و رسانه ها در زمینه ارائه معلومات و اطلاعات همکاری کرده و ضمناً نهاد های دفاعی و امنیتی را مکلف نمود تا شیوه های برخورد مناسب با کارمندان رسانه یی را شامل نصاب تعلیمی نیرو های امنیتی سازد. در ضمن به تمام نیرو های امنیتی هدایت داده تا در راستای تامین امنیت جانی کارکنان رسانه ها از هیچ تلاشی دریغ نورزند.  ضمناً نهاد های ذیربط حکومتی ماموریت یافت تا تمامی قضایای قتل خبرنگاران را از سال 2001 به اینطرف بازنگری و مرتکبین آن مجازات شوند.

 رئیس جمهور محمد اشرف غنی در سالروز تجلیل از آزادی رسانه ها، دوازده تن از خبرنگاران فعال و با ابتکار رسانه های آزاد افغانستان را شخصا با اعطای مدال وزیر محمد اکبر خان و تقدیر نامه ها تقدیر کرد. این اولین موردی بود که مدال وزیر محمد اکبر خان به افراد غیر نظامی داده شد.  در این مراسم، رییس جمهور غنی ضمن تقدیر از خبرنگاران گفت که “بدون شک، مطبوعات آزاد یکی از مهمترین ارکان رشد دموکراسی جوان افغانستان است”. او اضافه کرد که “خبرنگاران با گزارش دهی دقیق و متوازن میتوانند نقش اساسی را در نهادینه شدن دموکراسی در افغاستان داشته باشند.” رییس جمهور غنی همچنان بمنظور حفظ و گسترش آزادی رسانه ها و آزادی بیان، فردی را بعنوان سفیر آزادی بیان تعیین نمود.

 ضمنا رئیس اجرائیه دولت وحدت ملی، داکتر عبدالله، رسانه های آزاد را “صدای ملت ما” نامیده و از تعهد خویش برای حفظ امنیت و مصئونیت خبرنگاران و مسئولین رسانه های آزاد  در چندین رویداد اطمینان داده است.

 به اساس گزارش کمیته مصونیت خبرنگاران افغان، در نیمه اول سال ۲۰۱۵ کاهش ۴۳ در صدی در واقعات تهدید و خشونت علیه خبرنگاران نسبت به شش ماه اول سال ۲۰۱۴ بمیان آمده که دلیل عمده آن اقدامات دولت وحدت ملی در راستای حراست از آزادی بیان و آزادی خبرنگاری قلمداد میگردد.  از جانب دیگر حکومت وحدت ملی به جهانیان ثابت ساخت که حمایت از رسانه های آزاد و  آزادی بیان در افغانستان با خروج نیروهای بین المللی کاهش نیافته و دولت مصمم است تا بهر قیمت این دست آورد را که حیثیت ارزش ملی را دارد، حفظ و تقویه نماید.

البته با وجود تمام این اقدامات و دست آوردها، هنوز دموکراسی نوپای افغانستان، مخصوصا آزادی بیان و رسانه ها همچنان با مشکلات و خطرات بزرگی مواجه است. بتاریخ ۲۰ جنوری ۲۰۱۵، که در تاریخ ما چهارشنبه سیاه  نامیده میشود، طالبان در خونبار ترین حمله  تروریستی علیه رسانه های آزاد، هفت تن از کارمندان تلویزیون طلوع را به شهادت رسانیده و تعداد زیادی را مجروح ساختند. امروز وحشت و خشونت طالبانی کما کان در افغانستان قربانی میگیرد.  رسانه های افغانستان هنوز تا حدی به حمایت های مالی بین المللی وابسته بوده و با مشکلات بیشماری دست و پنجه نرم میکنند. اما با حمایت دوامدار جامعه بین المللی و تعهد دولت افغانستان در حفظ دست آورد های دهه گذشته میتوانیم بر بیشتر این مشکلات فایق آمده و این دست آورد ها را  جز جدائی ناپذیر ارزش های افغانستان نوین سازیم.